Handboek auteursrecht (deel 9): publieke en open licenties

Dit negende deel van het Handboek Auteursrecht behandelt publieke en open licenties, in het bijzonder de zes standaardlicenties van Creative Commons: CC BY, CC BY-SA, CC BY-NC, CC BY-NC-SA, CC BY-ND en CC BY-NC-ND.

Inhoud

Creative Commons
Creative Commons – praktisch
Creative Commons – licenties
Andere delen van het Handboek auteursrecht
Auteurs Handboek auteursrecht

Creative Commons

De Creative Commons-licentie is een nog jong en van oorsprong Amerikaans initiatief dat een betere verspreiding van open/free content en het stimuleren van creativiteit en innovatie beoogt. In wezen willen Creative Commons-licenties auteurs de vrijheid bieden om op een meer flexibele manier met hun auteursrechten om te gaan. Een Creative Commons-licentie is juridisch gezien een klassieke licentie en geen overeenkomst tot vervreemding van auteursrechten. De auteur blijft houder van zijn auteursrechten, maar geeft via een licentie aan derden de toestemming om onder bepaalde voorwaarden gebruik te maken van zijn werk. Een werk onder een Creative Commons-licentie verspreiden heeft als voordeel dat de iedereen door het label dat eraan wordt toegekend onmiddellijk weet wat hij al dan niet met het werk mag doen. Hij dient geen contact op te nemen met de auteur om diens toestemming te vragen. Creative Commons-licenties zijn bedoeld voor alle types werken (muziek, foto, video...) en richten zich tot alle soorten auteurs (muzikanten, fotografen, filmmakers, schrijvers).

In verschillende landen bestaan er ondertussen Creative Commons-delegaties die de Amerikaanse Creative Commons-licentie hebben vertaald naar het nationale recht en de nationale landstaal. Deze vertaling en aanpassing waarborgt dat de Creative Commons-licentie volledig is aangepast aan het recht dat nationaal van toepassing is (dus in het land van de licentiegever). In België is de eerste ‘Creative Commons Public License’ (CCPL) gelanceerd in november 2004 en zijn ondertussen de Creative Commons-licentie vertaald naar het Nederlands en het Frans.

Het gebruik van Creative Commons-licenties doet geen afbreuk aan de bepalingen in de Belgische Auteurswet. In de Belgische versie van de Creative Commons-licenties wordt ook uitdrukkelijk bepaald dat elk gebruik van het werk op een manier die onder de verleende licentie valt, de aanvaarding van de licentie impliceert, zodat hierover geen betwisting kan zijn. De zes Creative Commons-licenties hebben allen gemeenschappelijk dat ze niet-exclusief en gratis zijn, wereldwijd gelden en onbeperkt zijn in tijd. Een auteur kan dus nog steeds perfect zijn werk onder een Creative Commons-licentie plaatsen en vervolgens nog een aparte licentieovereenkomst afsluiten met het oog op een uitgave van bijvoorbeeld een boek.

Alhoewel auteurs gerechtigd zijn om bepaalde rechten zelf of door een andere vennootschap naar keuze te laten uitoefenen, claimen de beheersvennootschappen in de toetredingscontracten met hun leden vaak een beheersmandaat voor zowel huidige als toekomstige werken. Wanneer een auteur een dergelijk toetredingscontract ondertekent of reeds heeft ondertekend, kan hij in principe geen Creative Commons-licentie aan zijn werken toekennen. Hij zal hiervoor eerst een goedkeuring van de beheersvennootschap moeten krijgen. Indien hij dit niet doet, kan de auteur door zijn beheersvennootschap worden beschuldigd worden van contractbreuk. In Nederland experimenteren Creative Commons Nederland en de beheersvennooschap Buma/Stemra momenteel wel met een regeling die het mogelijk maakt om door de beheersvennootschap de vergoedingen te laten innen voor commercieel gebruik van het werk en tegelijkertijd zelf als auteur het werk ter promotie aan te bieden onder Creative Commons-licenties voor niet-commercieel gebruik.

Creative Commons-licenties leveren vandaag maar een beperkte bijdrage aan de oplossing van de problematiek van de auteursrechten in de cultureelerfgoedsector. De belangrijkste belemmering is dat erfgoedorganisaties de Creative Commons-licenties slechts kunnen aanwenden wanneer ze zelf de rechthebbende van de content zijn.

Creative Commons – praktisch

Er is keuze uit zes standaardlicenties. Ze hebben elk hun eigen label en kennen de gebruikers welomlijnde rechten toe met betrekking tot de aangeleverde inhoud.

Deze zes standaardlicenties maken gebruiken van vijf icoontjes:

- Creative Commons (of CC):

dit icoontje duidt aan dat de auteur zijn werk heeft vrijgegeven onder een Creative Commons-licente waarvan de specifieke voorwaarden worden bepaald door het icoontje of icoontjes die volgen;

- Naamsvermelding (of BY):
dit icoontje duidt aan dat de gebruiker de door de maker of de licentiegever aangegeven naam bij het werk dient te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat de maker of licentiegever daardoor instemt met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk);
- Niet Commercieel (of NC):
dit icoontje duidt aan dat de auteur toelaat dat zijn werk, alsmede materiaal dat op zijn werk is gebaseerd, wordt gekopiëerd, vertoond, gedistribueerd en opgevoerd op voorwaarde dat dit niet gebeurt voor commerciële doeleinden;
- Geen Afgeleide Werken (of ND):
dit icoontje duidt aan dat de auteur toelaat dat zijn werk wordt gekopiëerd, vertoond, gedistribueerd en opgevoerd op voorwaarde dat het werk in de originele staat blijft; het is dus niet toegelaten om het werk te gebruiken als basis voor nieuw materiaal;
- Gelijk Delen (of SA):
dit icoontje duidt aan dat de auteur toelaat dat van zijn werk afgeleid materiaal wordt gemaakt op voorwaarde dat het afgeleide werk onder dezelfde licentie wordt vrijgeven als het originele werk.

De manier waarop de auteur/licentiegever een Creative Commons-licentie toekent aan zijn werk is zeer eenvoudig. Voor online werken selecteert de auteur eerst op de website van Creative Commons de gewenste licentie en jurisdictie. Vervolgens tikt hij een standaardformule in waardoor hij de html-code krijgt die automatisch het logo en de bijhorende Creative Commons-verklaring met URL-link op zijn website/werk zal plaatsen. De html-code bevat ook de metadata die het mogelijk maakt dat het werk wordt gevonden door zoekmachines die uitgerust zijn voor Creative Commons. Voor offline werken selecteert de auteur eveneens eerst op de website van Creative Commons.org de gewenste licentie en jurisdictie. Vervolgens plaatst hij het gepaste logo en de bijhorende Creative Commons-verklaring met URL-link op zijn werk. Het enige verschil tussen het gebruik van een Creative Commons-licentie voor een online en een offline werk is dat offline werken niet de metadata zullen bevatten waardoor ze gevonden kunnen worden door zoekmachines die zijn uitgerust voor Creative Commons.

Creative Commons – licenties

De zes klassieke Creative Commons-licenties zijn:

- Creative Commons - Naamsvermelding 4.0 (of CC BY 4.0):
Met deze licentie geeft de auteur de toestemming om zijn werk te kopiëren, te verspreiden en door te geven, alsook er afgeleide werken van te maken en het werk te gebruiken voor commerciële doeleinden. De gebruiker dient wel de naam te vermelden die bij het werk door de auteur of de licentiegever werd aangegeven (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat zij daardoor instemmen met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk).
Dit is de meest vrije licentie, aangeraden voor de maximale verspreiding en gebruik van in licentie gegeven materiaal.
De volledige tekst van de CC BY 4.0 licentie vind je hier.
- Creative Commons - Naamsvermelding - Gelijk Delen 4.0 (of CC BY-SA 4.0):
Met deze licentie geeft de auteur de toestemming om zijn werk te kopiëren, te verspreiden en door te geven, alsook er afgeleide werken van te maken en het werk te gebruiken voor commerciële doeleinden. De gebruiker dient wel de naam te vermelden die bij het werk door de auteur of de licentiegever werd aangegeven (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat zij daardoor instemmen met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk). Indien de gebruiker het werk bewerkt, moet het daaruit ontstane werk uitsluitend krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie of een gelijksoortige licentie kunnen worden verspreid.
Deze licentie wordt gebruikt door Wikipedia en wordt aangeraden voor alle materialen die voordeel hebben bij integratie binnen Wikipedia of soortgelijke projecten.
De volledige tekst van de CC BY-SA 4.0 licentie vind je hier.
- Creative Commons - Naamsvermelding - Niet Commercieel 4.0 (of CC BY-NC 4.0):
Met deze licentie geeft de auteur de toestemming om zijn werk te kopiëren, te verspreiden en door te geven, alsook er afgeleide werken van te maken, maar niet om het werk te gebruiken voor commerciële doeleinden. De gebruiker dient wel de naam te vermelden die bij het werk door de auteur of de licentiegever werd aangegeven (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat zij daardoor instemmen met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk).
De volledige tekst van de CC BY-NC 4.0 licentie vind je hier.
- Creative Commons - Naamsvermelding - Niet Commercieel -Gelijk Delen 4.0 (of CC BY-NC-SA 4.0):
Met deze licentie geeft de auteur de toestemming om zijn werk te kopiëren, te verspreiden en door te geven, alsook er afgeleide werken van te maken, maar niet om het werk te gebruiken voor commerciële doeleinden. De gebruiker dient wel de naam te vermelden die bij het werk door de auteur of de licentiegever werd aangegeven (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat zij daardoor instemmen met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk). Indien de gebruiker het werk bewerkt, moet het daaruit ontstane werk uitsluitend krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie of een gelijksoortige licentie kunnen worden verspreid.
De volledige tekst van de CC BY-NC-SA 4.0 licentie vind je hier.
- Creative Commons - Naamsvermelding - Geen Afgeleide Werken 4.0 (of CC BY-ND 4.0):
Met deze licentie geeft de auteur de toestemming om zijn werk te kopiëren, te verspreiden en door te geven, alsook het werk te gebruiken voor commerciële doeleinden, maar niet om er afgeleide werken van te maken. De gebruiker dient wel de naam te vermelden die bij het werk door de auteur of de licentiegever werd aangegeven (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat zij daardoor instemmen met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk). De volledige tekst van de CC BY-NC-SA 4.0 licentie vind je hier.
- Creative Commons - Naamsvermelding - Niet Commercieel - Geen Afgeleide Werken 4.0 (of CC BY-NC-ND 4.0):
Met deze licentie geeft de auteur de toestemming om zijn werk te kopiëren, te verspreiden en door te geven, maar niet om er afgeleide werken van te maken, noch om het werk te gebruiken voor commerciële doeleinden. De gebruiker dient wel de naam te vermelden die bij het werk door de auteur of de licentiegever werd aangegeven (maar niet zodanig dat de indruk wordt gewekt dat zij daardoor instemmen met het werk van de gebruiker of het gebruik van het werk).
De volledige tekst van de CC BY-NC-ND 4.0 licentie vind je hier.