Handboek auteursrecht (deel 11): modelovereenkomsten voor een licentie, een overeenkomst tot overdracht en een vrijwaringsclausule

Overeenkomst tot overdracht

Hieronder vind je een aantal overeenkomsten tot overdracht. Dit zijn overeenkomsten die je best afsluit met de auteur voorafgaand aan het creëren van het werk. Deze modelovereenkomsten vind je terug in de informatiebundel Contracteren rond auteursrechten, samengesteld door Joris Deene (advocaat verbonden aan het Samenwerkingsverband Auteursrecht en Samenleving) en gepubliceerd door FARO Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed. De informatie bundel bevat de volgende modelovereenkomsten:

Overeenkomst tot overdracht met een fotograaf (opgesteld door Joris Deene)

Dit contract kan worden gebruikt wanneer een erfgoedinstelling een fotograaf inhuurt om foto’s te nemen (bijvoorbeeld van stukken uit de collectie van de erfgoedinstelling). Beroepsfotografen kunnen immers auteursrechten eisen op hun foto’s, voor zover deze foto’s origineel zijn. In de rechtspraak wordt echter vrij snel aanvaard dat een foto origineel is, verwijzend naar het feit dat de fotograaf creatief is geweest met betrekking tot de keuze van het type camera en lenzen, de camera-instellingen (bijvoorbeeld diafragma, sluitertijd en lichtgevoeligheid), de belichting van het object... De erfgoedinstelling zou echter deze bestelde en gemaakte foto’s graag willen gebruiken op haar website of in haar catalogus, zonder dat de fotograaf zich hiertegen kan verzetten. In dit geval is het verkieselijk om de auteursrechten naar de erfgoedinstelling over te dragen.

De overeenkomst tot overdracht met een fotograaf kunt u downloaden door te klikken op de volgende link: Overeenkomst tot vervreemding met een fotograaf.

De overeenkomst en begeleidende tekst werd overgenomen uit de informatiebundel Contracteren rond auteursrechten die werd samengesteld door Joris Deene (advocaat verbonden aan het Samenwerkingsverband Auteursrecht en Samenleving) en die in 2011 werd gepubliceerd door FARO, Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed.

Hieronder worden de noodzakelijke bepalingen kort overlopen en besproken.

In de aanhef dienen de coördinaten van de contractspartijen te worden vermeld. Zorg ervoor dat de naams- en adresgegevens juist vermeld zijn. Indien het om een rechtspersoon gaat (de erfgoedinstelling onder de vorm van een vzw of de fotograaf desgevallend onder de vorm van een bvba) is het belangrijk dat het contract getekend wordt door een natuurlijk persoon die de rechtspersoon rechtsgeldig kan vertegenwoordigen (volgens de statuten).

In artikel 1 worden een aantal definities gegeven.

In artikel 2 wordt het voorwerp van de overeenkomst besproken. Het contract betreft immers

(i) de opdracht voor het maken van foto’s en

(ii) de overdracht van de auteursrechten op deze foto’s.

In artikel 3 worden een aantal verplichtingen van de fotograaf opgesomd. Dit artikel is facultatief en heeft geen betrekking op de overdracht van auteursrechten. Het specifieert dat er geen arbeidsrechtelijke band ontstaat tussen de erfgoedinstelling en de fotograaf, hoe de digitale fotobestanden moeten worden benoemd, tegen welke datum de opdracht moet opgeleverd worden, aan welke afspraken de fotograaf zich moet houden etc.

In artikel 4 worden de vermogensrechten overgedragen aan de erfgoedinstelling. In 4.1. wordt gespecifieerd dat het om alle exploitatiewijzen gaat, voor de gehele duur van het auteursrecht en voor de geheld wereld. […] In artikel 4.2 worden vervolgens de exploitatiewijzen opgesomd, […]. In artikel 4.3 wordt er op gewezen dat de erfgoedinstelling zal bepalen op welke wijze zij het werk zal kunnen gebruiken […].

In artikel 5 worden bepalingen inzake de morele rechten opgenomen. Deze morele rechten kunnen contractueel niet worden overgedragen, maar de modaliteiten waaronder de auteur van deze morele rechten zal gebruik maken, kunnen wel worden verduidelijkt. Vooreerst dient de auteur zijn morele rechten uit te oefenen conform de beroepsgebruiken (art. 5.1). Zijn recht van bekendmaking is bovendien uitgeput door het overmaken van de foto’s aan de erfgoedinstelling (art. 5.2). De fotograaf verzaakt onder bepaalde omstandigheden aan zijn recht op eerbied. Zo zal hij zich in bepaalde omstandigheden er niet tegen kunnen verzetten dat noodzakelijke bewerkingen door de erfgoedinstelling van de foto’s worden gemaakt (art. 5.3). Tot slot verbindt de erfgoedinstelling zich ertoe om de naam van de fotograaf te vermelden. Eventueel kan gebruik worden gemaakt van twee alternatieven, gaande van het weglaten van de naam van de fotograaf indien dit in bepaalde omstandigheden noodzakelijk is, dan wel het niet vermelden van de naam van de fotograaf (art. 5.4).

In artikel 6 vrijwaart de fotograaf de erfgoedinstelling tegen aanspraken van derden. Dit betekent dat de fotograaf garandeert dat hij over alle auteursrechten beschikt op de foto’s en hij dus niet de auteursrechten van derden schendt. Indien de erfgoedinstelling alsnog door derden zou aangesproken worden wegens een auteursrechtelijke inbreuk, dan kan de erfgoedinstelling onmiddellijk de fotograaf in vrijwaring roepen. In artikel 6.2 wordt bovendien verwezen naar een mogelijke toetreding door de fotograaf tot een beheersvennootschap (zoals bvb. Sabam of Sofam). In dat geval dient de fotograaf onmiddellijk aan zijn beheersvennootschap melding te maken van dit contract en vrijwaart hij de erfgoedinstelling moest zijn beheersvennootschap alsnog de erfgoedinstelling tot betaling van auteursrechten aanspreken.

In artikel 7 verbindt de fotograaf zich ertoe om de erfgoedinstelling bijstand te verlenen moest deze betrokken zijn in procedures omtrent de auteursrechten.

In artikel 8 wordt de vergoeding voor de overdracht van auteursrechten vastgelegd. Dit is vereist op grond van de vierde regel. In deze overeenkomst wordt bepaald dat er één vergoeding wordt betaald die zowel de overdracht van auteursrechten als de prestaties van de fotograaf voor het maken van de foto’s omvat.

In artikel 9 wordt bepaald dat in geval van discussies enkel het Belgische recht van toepassing is. Bovendien dient ook te worden bepaald voor welke rechtbank procedures moeten uitgevochten worden. In het geval van auteursrechten zijn de mogelijkheden wettelijk beperkt tot de rechtbanken behorende tot een hof van beroep (Brussel, Gent, Antwerpen, Bergen of Luik). Dit kan de erfgoedinstelling dus vrijelijk invullen.

Tot slot dient het contract door de partijen te worden ondertekend.

Overeenkomst tot overdracht met een werknemer (opgesteld door Joris Deene)

Erfgoedinstellingen doen vaak beroep op hun werknemers om foto’s te maken, websites te maken, catalogi samen te stellen, teksten op te stellen, metadata te genereren etc. Het betreft allemaal creaties die als originele werken door het auteursrecht zouden kunnen worden beschermd.

Om er voor te zorgen dat werknemers (meestal naar aanleiding van een geschil of ontslag) op grond van hun auteursrechten het verder gebruik van hun creaties niet zouden verbieden, of om er voor te zorgen dat de erfgoedinstelling over alle auteursrechten beschikt, is het verkieselijk om in de arbeidsovereenkomst een overdracht van auteursrechten te voorzien. In deze modelovereenkomst wordt dan ook een clausule voorgesteld voor toekomstige arbeidsovereenkomsten, alsook een annex bij bestaande arbeidsovereenkomsten die de erfgoedinstelling door haar reeds in dienst zijnde werknemers kan laten ondertekenen.

De overeenkomst en begeleidende tekst werd overgenomen uit de informatiebundel Contracteren rond auteursrechten die werd samengesteld door Joris Deene (advocaat verbonden aan het Samenwerkingsverband Auteursrecht en Samenleving) en die in 2011 werd gepubliceerd door FARO, Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed.

De bepalingen in deze clausule zijn vergelijkbaar met de Overeenkomst tot vervreemding met een fotograaf, zij het dat de soepelere regels wel van toepassing zijn.

• Onder 1 worden de vermogensrechtelijke auteursrechten voor alle exploitatiewijzen, voor de resterende duurtijd van het auteursrecht en voor de gehele wereld overgedragen.
• Onder 2 wordt bepaald dat het loon dat de werknemers krijgt ook de vergoeding omvat voor de overdracht van auteursrechten. Voor toekomstige exploitatievormen wordt in een vergoeding voorzien van 1% van de gerealiseerde nettowinst met een maximum van 1 maand loon (zoals de Auteurswet in het kader van de soepelere regels voorschrijft).
• Onder 4 worden de modaliteiten van de morele rechten aan banden gelegd.

Overeenkomst tot overdracht met externe fotograaf (opgesteld door Joris Deene)

Creative Commons + vervreemding (opgesteld door Joris Deene)

Binnen het project Tools voor de omgang met auteursrechten en gebruiksbeperkingen (2020) werd gezocht naar een aantal modellen die meer flexibiliteit boden dan een volledig behoud van rechten door de maker of een volledige overdracht naar de opdrachtgever. Een gebruikslicentie (zie verderop) biedt die mogelijkheid, maar vraagt telkens heel wat maatwerk om precies het gewenste gebruik te dekken. De licenties van Creative Commons hebben als voordeel dat ze internationaal gestandaardiseerd en meertalig zijn. Ze zijn modulair, zodat ze de maker in staat stellen om helder te stellen welke vormen van hergebruik door derden hij/zij/hen wil toelaten.

Creative Commons + geen overdracht (opgesteld door Joris Deene)

Binnen dit luik onderscheiden we twee mogelijkheden:

• de maker licentieert het volledige werk dat tot een opdracht behoort onder een Creative Commonslicentie: Overeenkomst met externe fotograaf - CC (opgesteld door Joris Deene);
• de maker kiest ervoor om dat slechts voor een deel van het werk te doen en de rechten op het overige werk te behouden: Overeenkomst met externe fotograaf - CC + geen overdracht (opgesteld door Joris Deene).

Gebruikslicentie

Voor het afsluiten van een licentie voor het digitaliseren en/of toegankelijk maken via beveiligde netwerken of open netwerken kun je gebruik maken van de modellicentie die werd opgesteld voor de ATHENA Step-By-step IPR Guide. Deze modellicentie werden opgemaakt door Herman Croux (advocaat verbonden aan Marx, Van Ranst, Vermeersch & partners) en bestaat in een korte en lange versie. Beide versies gaan terug op dezelfde juridische basis en hebben dezelfde rechtsgeldigheid, maar de tekst van de lange versie is meer gedetailleerd. Deze modelcontracten zijn bruikbaar voor het opstellen van een licentie met zowel een rechthebbende van een werk (bijvoorbeeld een kunstenaar) als met een rechthebbende van een fotografische reproductie van het werk (bijvoorbeeld de reprofotograaf).

Lange modellicentie (opgesteld door Herman Croux)

Deze modelovereenkomst wordt gebruikt wanneer een erfgoedorganisatie of -instelling een licentie wil afsluiten met een auteur of rechthebbende om een werk of een groep van werken te digitaliseren en/of toegankelijk te maken via beveiligde netwerken of open netwerken.

De modelovereenkomst is bruikbaar voor het opstellen van een licentie met zowel een rechthebbende van een werk (bijvoorbeeld een kunstenaar) als met een rechthebbende van een fotografische reproductie van het werk (bijvoorbeeld de reprofotograaf), zowel voor digitalisering als voor het online toegankelijk maken.

Er bestaat een lange en een korte versie van deze modellicentie. De korte versie is voldoende om de nodige rechten te bekomen. De lange versie hieronder geeft een meer uitgebreide uitleg (artikel 3: beperkingen) en voegt een aantal verplichtingen voor de licentienemer toe (artikel 4). Verder bevat de lange versie ook de mogelijkheid tot vroegere beëindiging (artikel 5). In de lange versie wordt gekozen voor alternatieve geschillenbeslechting, in plaats van geschillenbeslechting via de rechtbanken (artikel 7).

De lange modellicentie voor digitalisering en online toegankelijkheid kun je downloaden door te klikken op de volgende link: Licentieovereenkomst (lange versie).

Artikel 1 van de overeenkomst maakt het hart van de overeenkomst uit en is essentieel.

De overeenkomst heeft de vorm van een licentie (artikel 1). Dit betekent dat de licentienemer geen eigendom verwerft. De licentie is niet exclusief (de licentiegever kan ook een licentie aan anderen geven) en niet overdraagbaar (de licentienemer mag de licentie niet aan een derde overdragen zonder toestemming van de licentiegever).

De licentie is universeel en voor de duur van het auteursrecht (70 jaar na de eerste januari volgend op het overlijden van de auteur). Nadat de beschermingstermijn van het auteursrecht afgelopen is, is het werk vrij (publiek domein) en kan iedereen het gebruiken.

De overeenkomst houdt geen afstand in van wettelijke rechten. Daarmee wordt onder meer bedoeld het recht van reproductie voor bewaringsdoeleinden en consultatie via speciale terminals in de gebouwen van onder meer bibliotheken, musea en archieven (Artikel 22 par. 1, 8° en 9°). Deze rechten heeft de licentienemer in elk geval, of er nu een overeenkomst is of niet.

In de overeenkomst zijn er verschillende niveaus, met telkens meer rechten voor de licentienemer. Verschillende rechten kunnen aangevinkt worden.

Het eerste niveau betreft de loutere digitalisatie van het werk (niveau A). In een tweede niveau kan een gebruiker via beveiligde netwerken toegang hebben tot het gedigitaliseerde werk (niveau B). In een derde niveau kan de licentienemer het gedigitaliseerde werk op een netwerk plaatsen zodat ieder er kennis van kan nemen (niveau C).

In niveau A (digitalisatie) is de essentiële bepaling dat de licentienemer het werk mag digitaliseren (artikel 1.1). Digitaliseren is het maken van een getrouwe kopie in een vorm leesbaar door een machine (zie definities op het einde van de overeenkomst – punt 1.3). De mogelijkheid van toegang, reproductie, en bewaring (artikel 1.1, 1.3, 1.4) worden daar voor de goede orde bij vermeld.

In niveau B kan dan een derde toegang hebben tot en kennis nemen van het gedigitaliseerde werk. In niveau B zijn dit enkel derden die gemachtigd zijn om toegang te hebben tot een beveiligd netwerk (dit is een netwerk waarbij je toegang hebt via een paswoord of andere wijze van authentificatie – zie definities op het einde van de overeenkomst - punt 1.9, 1.10 en 1.11). Het gebruik kan toegestaan worden in de lokalen (artikel 1.5) of via beveiligde netwerken (artikel 1.6). De gebruikers mogen dan ook de versie doorzoeken, bekijken en weergeven (artikel 1.7.1), elektronisch bewaren voor persoonlijk gebruik (artikel 1.7.2) of er kopieën van delen van afdrukken (artikel 1.7.3).

Deze rechten kunnen eventueel doorgegeven worden aan andere culturele instellingen (artikel 1.8).

De licentienemer kan ervoor kiezen om de licentie gratis te maken, een kostendekkend bedrag et vragen (om de kosten van de digitalisatie te dekken), of een bedrag waarbij een winst gerealiseerd wordt (artikel 1.9).

In niveau C kan men toegang hebben tot het werk via een open netwerk. Dit kan aan een ieder zonder registratie, of enkel aan personen die geregistreerd zijn (artikel 1.10).

Derden mogen – in toenemende mate van gebruik – het werk doorzoeken, bekijken of tijdelijk downloaden, of permanent bewaren of er delen van afdrukken (artikel 1.11).

Artikel 2 betreft de betaling. Ofwel dient er geen betaling plaats te hebben, ofwel zal het bedrag van de betaling ingevuld moeten worden.

Artikel 3 maakt voor de goede orde een aantal beperkingen duidelijk. In de korte versie zijn deze niet uitgelegd, want eigenlijk vloeien deze beperkingen vanzelf voort uit de wet.

De namen van de auteurs moeten aangebracht worden zoals op het oorspronkelijk werk (artikel 3.1) en het werk mag niet gewijzigd of ingekort worden, tenzij het nodig is om het zichtbaar te maken op een computerscherm (artikel 3.3). Dit zijn ook de morele rechten van de auteur: de auteur heeft steeds recht op naamsvermelding en op de integriteit van zijn werk. Hij zou hoogstens kunnen toelaten dat zijn werk toch gewijzigd mag worden, in de mate dat zijn eer en reputatie niet wordt aangetast. Deze overeenkomst laat evenwel geen wijzigingen toe.

Ook de andere beperkingen in artikel 3 expliciteren wat sowieso door de wet verboden wordt indien het niet door de overeenkomst wordt toegelaten: men mag enkel de toegelaten kopieën maken (artikel 3.2), men mag het werk niet verder verspreiden (artikel 3.4), men mag geen afgeleide werken maken (artikel 3.5), men mag geen rechten geven aan een derde partij (tenzij om technische interventies te doen) (artikel 3.6), men mag geen verdere digitalisaties maken in andere formats, tenzij dit nodig is om het gebruik en de archivering op lange termijn mogelijk te maken (artikel 3.8).

Artikel 4 voegt een aantal andere verplichtingen van de licentienemer toe.

De licentienemer kan de licentiegever inlichten over de frequentie van gebruik (artikel 4.1).

Er kunnen instructies gegeven worden door de licentiegever met betrekking tot technische voorzieningen of informatie over rechtenbeheer (artikel 4.2). Dit zijn twee specifieke termen opgenomen in de Europese Richtlijn Informatiemaatschappij 2001/29. “Technische voorzieningen” betreft technologie, inrichtingen of onderdelen die in het kader van hun normale werking dienen voor het voorkomen of beperken van niet toegestane handelingen ten aanzien van werken. “Informatie betreffende het beheer van rechten” betreft alle door de rechthebbenden verstrekte informatie die dient ter identificatie van het werk, of informatie betreffende de voorwaarden voor het gebruik van het werk

De licentienemer zal ook alle kosten op zich nemen, tenzij de kosten in het kader van alternatieve geschillenbeslechting aan beide partijen aangerekend worden (artikel 4.3).

De licentienemer moet de gebruiker ook voldoende inlichten of verbintenissen van hem bekomen om alle rechten te vrijwaren (artikel 4.4).

Artikel 5 bepaalt dat bij inbreuk op de licentie de overeenkomst voortijdig beëindigd kan worden.

De licentiegever garandeert in artikel 6 dat er geen inbreuken gemaakt worden op auteursrechten of andere intellectuele eigendomsrechten. De licentienemer dient zich er dus van te vergewissen dat hij het recht heeft om de versie te laten digitaliseren. Bij werken met meerdere auteurs (bijvoorbeeld tekst, grafiek en muziek) dient de licentiegever hierbij voldoende zeker te zijn. De licentienemer neemt hier immers geen enkele verantwoordelijkheid en zal bij inbreuk zich verhalen op de licentiegever.

Er wordt een regime van geschillenbeslechting bepaald buiten de rechtbank om (artikel 7.1 en 7.2). Men kan eerst een beoordeling vragen bij experts van de WIPO (World Intellectual Property Organization). Deze beoordeling is niet bindend en men kan vervolgens naar de rechtbank stappen. De bevoegde rechtbanken zijn uiteindelijk de rechtbanken van de licentienemer, volgens deze overeenkomst. Men kan ook een bindende alternatieve geschillenbeslechting voorstellen.

De verdere bepalingen in artikel 7 zijn standaardbepalingen: overeenkomsten mogen niet worden overgedragen zonder toestemming (die niet onredelijk zal worden geweigerd) (artikel 7.4.1), bij overdracht van het werk dient de licentieovereenkomst gerespecteerd (artikel 7.4.2), nietigheid van een clausule tast niet de overeenkomst in haar geheel aan (artikel 7.5), alle wijzigingen dienen schriftelijk te zijn (artikel 7.6), in geval van overmacht is er geen inbreuk (artikel 7.7).

Wettelijke uitzonderingsrechten blijven steeds gelden (artikel 7.8).

Tevens mag met derde partijen gesubcontracteerd worden voor technisch werk (artikel 7.9).

In de eerste bijlage wordt opgenomen op welke werken de licentie betrekking heeft.

In een tweede bijlage zijn enkele definities opgenomen.

Het afgeleide werk wordt gedefinieerd (1.2). De overeenkomst bepaalt dat men geen afgeleide werken mag maken.

Definitie 1.4 en 1.5 zijn verbonden aan de rechten onder de Europese Richtlijn Informatiemaatschappij 2001/29 (zie commentaar bij artikel 4.2).

De terminologie van open en beveiligde netwerken is verder uitgewerkt onder definitie 1.8 tot 1.11.

Korte modellicentie (opgesteld door Herman Croux)

Deze modelovereenkomst wordt gebruikt wanneer een erfgoedorganisatie of -instelling een licentie wil afsluiten met een auteur of rechthebbende om een werk of een groep van werken te digitaliseren en/of toegankelijk te maken via beveiligde netwerken of open netwerken.

De modelovereenkomst is bruikbaar voor het opstellen van een licentie met zowel een rechthebbende van een werk (bijvoorbeeld een kunstenaar) als met een rechthebbende van een fotografische reproductie van het werk (bijvoorbeeld de reprofotograaf), zowel voor digitalisering als voor het online toegankelijk maken.

Er bestaat een lange en een korte versie van deze modellicentie. Deze korte versie hieronder is voldoende om de nodige rechten te bekomen. De lange versie geeft een meer uitgebreide uitleg (artikel 3: beperkingen) en voegt een aantal verplichtingen voor de licentienemer toe (artikel 4). Verder bevat de lange versie ook de mogelijkheid tot vroegere beëindiging (artikel 5). In de lange versie wordt gekozen voor alternatieve geschillenbeslechting, in plaats van geschillenbeslechting via de rechtbanken (artikel 7).

De korte modellicentie voor digitalisering en online toegankelijkheid kun je downloaden door te klikken op de volgende link: Licentieovereenkomst (korte versie).

Licentie-overeenkomst met een kunstenaar (opgesteld door Joris Deene)

Erfgoedinstellingen willen doorgaans niet alleen de foto’s van hun werken exploiteren, maar ook de werken uit hun collecties zelf. Vele van deze werken hebben zij zelf aangekocht, zodat zij ook graag ten volle gebruik willen maken van deze werken. Kunstenaars vinden het vaak te verregaand of te drastisch om hun auteursrechten op hun creaties zomaar definitief te vervreemden. Vandaar dat in dergelijke omstandigheden een licentiecontract verkieselijk is.

De licentie-overeenkomst met een kunstenaar kun je downloaden door te klikken op de volgende link: Licentiecontract met kunstenaar.

De overeenkomst en begeleidende tekst werd overgenomen uit de informatiebundel Contracteren rond auteursrechten die werd samengesteld door Joris Deene (advocaat verbonden aan het Samenwerkingsverband Auteursrecht en Samenleving) en die in 2011 werd gepubliceerd door FARO, Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed.

Hieronder worden de noodzakelijke bepalingen kort overlopen en besproken.

In de aanhef dienen opnieuw de coördinaten van de contractspartijen correct te worden ingevuld.

In artikel 1 wordt het voorwerp van de overeenkomst afgebakend, namelijk wat de erfgoedinstelling met een werk mag doen.

In artikel 2 worden de exploitatiewijzen uitvoering opgesomd […].

In artikel 3 wordt bepaald dat deze licentie betrekking heeft op werken waarvan de erfgoedinstelling eigenaar is. Indien een erfgoedinstelling vaak werken van een bepaalde levende kunstenaar aankoopt en denkt dit in de toekomst ook te zullen doen (maar geen zin heeft om telkens opnieuw een kunstenaar een licentiecontract te laten tekenen), dan wordt best een bepaling opgenomen inzake toekomstige werken. Dit wordt in de tweede alinea van artikel 3 gedaan. […] In het modelcontract is gepoogd dit toch op een zo ruim mogelijke wijze voor de erfgoedinstelling te doen.

In artikel 4 wordt bepaald dat de licentie (voor bestaande werken) geldt voor de resterende duurtijd van het auteursrecht […].

In artikel 5 wordt bepaald dat de licentie wereldwijd geldt […].

In artikel 6 wordt vermeld dat voor deze licentie geen vergoeding moet worden betaald […].

In artikel 7wordt bepaald dat de erfgoedinstelling onder bepaalde voorwaarden aan een derde een sublicentie mag geven.

In artikel 8 vrijwaart de auteur opnieuw dat hij wel degelijk de auteur is en over alle auteursrechten beschikt en dus niet de rechten van derden schendt. Gebeurt dit toch dan zal hij de erfgoedinstelling vrijwaren. Ook hier is een bepaling opgenomen voor het geval de auteur zou toegetreden zijn tot een beheersvennootschap.

In artikel 9 is een bepaling opgenomen inzake het recht op naamsvermelding. Eventueel zou […] kunnen bedongen worden dat de naam van de kunstenaar niet zal worden vermeld (hetgeen wellicht niet zal worden aanvaard), dan wel dat in bepaalde omstandigheden de naam van de kunstenaar niet zal worden vermeld.

In artikel 10 wordt het recht op eerbied verfijnd. De kunstenaar gaat akkoord dat de erfgoedinstelling in bepaalde omstandigheden wijzigingen aan het werk mag aanbrengen, zonder dat hij zich op zijn integriteitsrecht zal beroepen.

In artikel 11 is een bepaling opgenomen dat huidig contract alle voorafgaandelijke akkoorden met de kunstenaar (indien dit zo zou zijn) vervangt.

In artikel 12 wordt bepaald dat het Belgische recht van toepassing is en alle geschillen uitsluitend zullen worden gebracht voor de rechtbank te Gent, Antwerpen of Brussel (naar keuze van de licentienemer).

Uitgavecontract (opgesteld door Joris Deene)

Wanneer een erfgoedinstelling een manuscript van een schrijver in eigen beheer wenst uit te geven, dan dient zij gebruik te maken van een uitgavecontract. Voor het gebruik van foto’s, illustraties, tekeningen, afbeeldingen etc. in deze uitgave kan worden gebruik gemaakt van het modelcontract met een fotograaf dat evident naar analogie ook kan worden gebruikt bij tekenaars, illustrators etc. Het uitgavecontract dient te voldoen aan de voorwaarden die standaard gelden bij de overdracht van auteursrechten, alsook aan de specifieke verplichtingen die de Auteurswet oplegt voor uitgavecontracten.

Het uitgavecontract kun je downloaden door te klikken op de volgende link: Uitgavecontract.

De overeenkomst en begeleidende tekst werd overgenomen uit de informatiebundel Contracteren rond auteursrechten die werd samengesteld door Joris Deene (advocaat verbonden aan het Samenwerkingsverband Auteursrecht en Samenleving) en die in 2011 werd gepubliceerd door FARO, Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed.

Hieronder worden de noodzakelijke bepalingen kort overlopen en besproken.

In artikel 1 wordt het voorwerp van de overeenkomst besproken:

(i) de schrijver draagt zijn auteursrechten over aan de uitgever, en

(ii) de uitgever zal het werk laten publiceren.

In artikel 2 wordt conform de wettelijke bepalingen in detail alle exploitatiewijzen opgesomd die door de auteur worden overgedragen. Deze overdracht geldt bovendien uitdrukkelijk voor de hele wereld en voor de volledige duurtijd van het uitgavecontract […].

In artikel 3 wordt het lot van de morele rechten geregeld.

In artikel 4 bevestigt de auteur dat zijn manuscript geen inbreuk maakt op de auteursrechten van derden en vrijwaart hij de uitgever moest dit toch het geval zijn.

In artikel 5 wordt de bijstand van de auteur geregeld.

In artikel 6 wordt aan de uitgever de vrijheid gegeven om de uiteindelijke vorm waarin het manuscript zal worden gepubliceerd te regelen.

In artikel 7 worden de wettelijke verplichtingen inzake de oplage […] opgenomen. De erfgoedinstelling kan deze oplage (het aantal exemplaren) zelf bepalen. Ook de termijn waarbinnen de uitgever zal overgaan tot publicatie wordt conform de wettelijke verplichtingen vermeld.

In artikel 8 worden een aantal verplichtingen voor de auteur opgelijst: de datum waartegen hij zijn persklare kopij aan de uitgever dient over te maken, de richtlijnen of kwaliteitsnormen waaraan het manuscript moet voldoen, het taalgebruik etc.

In artikel 9 wordt een regeling voor de drukproeven opgenomen. In artikel 10 wordt een regeling voorzien voor her- of bijdrukken.

Binnen het project Tools voor de omgang met auteursrechten en gebruiksbeperkingen (2020) werd een specifieke modelovereenkomst opgesteld voor de samenwerking tussen een freelance fotograaf en een opdrachtgever (in dit geval een theatergezelschap), maar ook voor andere vormen van samenwerking (bv. in andere disciplines of voor andere types opdrachten) kan deze modelovereenkomsten een waardevol uitgangspunt zijn: Overeenkomst met externe fotograaf - beperkte licentie (opgesteld door Joris Deene).

Geen overdracht

In dit scenario behoudt de opdrachtgever alle rechten. Het is een erg gesloten vorm van samenwerking, maar een theoretische mogelijkheid indien beide partijen dat wensen: Overeenkomst met externe fotograaf - geen overdracht (opgesteld door Joris Deene).

Vrijwaringsclausule

Belangrijk bij de opmaak van een overeenkomst met de auteur is dat de auteur de verkrijger van de rechten dient te vrijwaren voor mogelijke inbreukvorderingen. Dergelijke inbreukvorderingen kunnen bijvoorbeeld ontstaan wanneer

• de auteur plagiaat heeft gepleegd;
• de auteur zijn rechten reeds aan een derde heeft overgedragen;
• de auteur tot een beheersvennootschap toegetreden is en zijn rechten hieraan in beheer heeft gegeven.

Zowel in de modellicenties van Herman Croux als in die van Joris Deene is een dergelijke vrijwaringsclausule opgenomen.

Andere delen van het Handboek auteursrecht

Het Handboek auteursrecht bevat nog 16 andere delen. Je kunt deze raadplegen door op de onderstaande links te klikken.

• Juridisch kader:
• Deel 1: auteursrechtelijke bescherming: wat? wie? hoe lang?
• Deel 2: morele rechten en vermogensrechten
• Deel 3: beperkingen en uitzonderingen
• Deel 4: naburige rechten
• Deel 5: portretrecht
• Deel 6: bescherming van databanken
• Formeel kader:
• Deel 7: overdracht en licentie
• Deel 8: collectief rechtenbeheer
• Deel 9: publieke en open licenties
• Tools:
• Deel 10: de IPR-checklist
• Deel 11: modelovereenkomsten voor een licentie, een overeenkomst tot overdracht en een vrijwaringsclausule
• Deel 12: gestandaardiseerde rechtenverklaringen
• Andere intellectuele eigendomsrechten en andere relevante wetgevende kaders:
• Deel 13: andere intellectuele eigendomsrechten en andere relevante wetgevende kaders
• Veelgestelde vragen:
• Deel 14: veelgestelde vragen i.v.m. de bepaling van de rechtenstatus
• Deel 15: veelgestelde vragen i.v.m. online publicatie
• Deel 16: veelgestelde vragen i.v.m. collectieve beheersvennootschappen
• Bronnen en referenties:
• Deel 17: bronnen en referenties

Auteurs Handboek auteursrecht

• Barbara Dierckx (PACKED vzw)
• Sam Donvil (PACKED vzw / meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
• Rony Vissers (PACKED vzw / meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
• Ellen Van Keer (meemoo, Vlaams instituut voor het archief)