Handboek auteursrecht (deel 2): morele rechten en vermogensrechten

In dit tweede deel van het Handboek Auteursrecht vind je welke rechten al dan niet onder het auteursrecht vallen en wanneer ze precies van toepassing zijn. Binnen het auteursrecht wordt een onderscheid gemaakt tussen de morele rechten en de vermogensrechten (of economische rechten).

Inhoud

De morele rechten
De vermogensrechten
Andere delen van het Handboek auteursrecht
Auteurs Handboek auteursrecht

De morele rechten

Onder de morele rechten van de auteur vallen:

Het recht op naamsvermelding (vanuit het vaderschapsrecht): de auteur kan kiezen of en hoe zijn naam op zijn werk wordt aangeduid. Hij heeft het recht te beslissen om zijn werk niet onder zijn eigen naam maar onder een pseudoniem te publiceren.
Het recht op de eerste bekendmaking van zijn werk aan het publiek (= het divulgatierecht): enkel de auteur kan beslissen of en wanneer hij een werk klaar acht voor openbaarmaking aan een publiek.
Het recht op integriteit: hierdoor kan de auteur zich verzetten tegen een vervorming of wijziging van zijn werk, zowel materieel als inhoudelijk, die zijn eer of reputatie kan schaden.

De morele rechten beklemtonen de intieme band tussen de auteur en zijn werk. Ze zijn, in tegenstelling tot de vermogensrechten, onvervreemdbaar zijn. Ze kunnen dus niet worden overgedragen door de auteur.

Bij het toegankelijk maken van een werk via het internet kunnen de morele rechten van de auteur in het gedrang komen door hyperlinks:

Door het aanbrengen van een deep link kan een inbreuk ontstaan op het vaderschapsrecht. Het is mogelijk dat de gebruiker niet terecht komt op de pagina waarop ook de naam van de auteur staat vermeld.
Door een inline link is het mogelijk dat het werk wordt geïntegreerd in een context die door de auteur niet gewenst is of die zijn eer of reputatie schaadt.
Door framing is het mogelijk dat slechts een deel van het werk wordt getoond en de integriteit wordt aangetast of dat de naam van de auteur buiten het frame valt en er een inbreuk is op het vaderschapsrecht.

De vermogensrechten

De vermogensrechten zijn de rechten op grond waarvan een auteur zijn werk (financieel) kan exploiteren.

Onder de vermogensrechten van de auteur vallen:

het reproductierecht;
het distributierecht;
het recht van mededeling en terbeschikkingstelling aan het publiek.

Het reproductierecht

Onder het reproductierecht verstaan we:

het verveelvoudingingsrecht in de enge zin;
het adaptatie- of bewerkingsrecht;
het vertalingsrecht;
het volgrecht bij werk van beeldende kunstenaars.

Het distributierecht

Onder het distributierecht verstaan we:

het recht om een werk op de markt te verspreiden;
het verhuur en uitleenrecht.

Het recht van mededeling en terbeschikkingstelling aan het publiek

Bij het publiek mededelingsrecht (bijvoorbeeld het publiek afspelen en vertonen van muziek en films) en het publiek terbeschikkingstellingsrecht (het ter beschikking stellen via het internet, via on demand-diensten ...) is het openbare karakter een basisvoorwaarde. Alleen uitvoeringen en mededelingen met een openbaar karakter vallen onder het exclusieve gezag van de auteur. Het volstaat dat een aantal personen het werk kunnen waarnemen. Deze waarneming dient niet op één plaats te gebeuren (bijvoorbeeld bij radio of televisie), noch op hetzelfde ogenblik (bijvoorbeeld bij internet). Of de personen het werk daadwerkelijk waarnemen is niet relevant. Zowel voor een uitvoering door uitvoerende kunstenaars als voor een mededeling of terbeschikkingstelling via technische hulpmiddelen is een toestemming van de auteur vereist.

Deze toestemming is vereist voor elke publieke mededeling of terbeschikkingstelling. Er zijn echter enkele uitzonderingen in het publiek mededelingsrecht en het publiek terbeschikkingstellingsrecht:

de (gratis) privévertoning in familiekring;
de privévertoning als schoolactiviteit.

De materiële raadpleging van het object (bijvoorbeeld van een boek, foto’s of partituren) valt niet onder de bescherming van het publiek mededelingsrecht of het reproductierecht. Bij het afspelen van geluids- en audiovisuele werken is er echter wel sprake van publieke mededeling. Ook bij online consultatie via internet is de terbeschikkingstelling een publieke mededeling, die bovendien wordt gevolgd door een reproductie bij de eindgebruiker (er wordt immers een kopie opgeslagen in de cache van de browser van de gebruiker).