Generatieve AI

Het voorbije jaar was het jaar van het Konijn, maar ook het jaar waarin generatieve artificiële intelligentie (AI) doorbrak. Het gebruik van AI kwam binnen ieders handbereik. In korte tijd hebben veel gewone mensen ontdekt dat AI geen sciencefiction is, maar dat ze er zelf mee aan de slag kunnen. Niet mee? Geen paniek, dit artikel brengt je weer bij.

Auteur

Rony Vissers (meemoo, Vlaams instituut voor het archief)
(De auteur gebruikte bij het schrijven van dit artikel ChatGPT als inspiratiebron.)

Wat is AI?

AI is de mogelijkheid van een machine om menselijke intelligentie na te bootsen, en bijvoorbeeld te redeneren, leren, plannen en creëren. AI-systemen passen hun gedrag aan door het effect van eerdere acties te analyseren en autonoom te werken. Denk aan de automatische parkeerfunctie van een auto. Dat principe noemen we machinelearning. AI-technologieën bestaan al lang, maar ze zijn pas recent doorgebroken – dankzij de toegenomen rekenkracht, de beschikbaarheid van massa’s data en nieuwe algoritmes.

Wat is generatieve AI?

Generatieve AI is een vorm van AI die met behulp van een opdracht of een vraag iets kan genereren dat nog niet bestond. Met populaire generatieve AI-applicaties zoals ChatGPT en DALL-E kun je op basis van een opdracht (een zogenaamde prompt) teksten schrijven die overtuigend overkomen, of afbeeldingen, video of muziek in een bepaalde stijl of over een bepaald onderwerp genereren. Generatieve AI wordt ook gebruikt om bijvoorbeeld computercode te schrijven en om nieuwe materiaalsamenstellingen voor batterijen of zelfs medicijnen te ontwikkelen.

Deze afbeelding werd gecreëerd door de generatieve AI-toepassing Canva met behulp van de prompt “een kortgeknipte, blanke man van middelbare leeftijd met een zwarte bril vraagt vol verwondering in een bibliotheek aan een groep reusachtige maar schattig gekleurde konijnen wat generatieve AI is en hoe het de mensheid kan verbeteren”.

Hoe werkt generatieve AI?

Generatieve AI maakt gebruik van geavanceerde algoritmen en computersystemen die de manier waarop menselijke hersenen informatie verwerken nabootsen (zogenaamde neurale netwerken). Hoe generatieve AI-toepassingen precies werken kan variëren. Wat ze gemeen hebben is het gebruik van deep learning.
Generatieve AI-modellen worden getraind met enorme datasets van het te genereren contenttype. Ze leren de onderliggende patronen, structuren en kenmerken in de datasets te detecteren en te begrijpen. Na voldoende training kunnen ze zelf nieuwe content creëren. Ze vertrekken van inputdata en verwerken die met de aangeleerde parameters en structuren om een resultaat te genereren dat lijkt op de trainingsdata. Mensen of andere systemen kunnen het resultaat evalueren om het gebruikte model verder te verfijnen en te verbeteren, om zo de resultaten te optimaliseren.

Bruikbaar?

Generatieve AI kan in bibliotheken, archieven en documentatiecentra gebruikt worden om beschadigde of verouderde documenten, foto’s, films of geluidsopnamen digitaal te herstellen en te verbeteren. Ook kan het ingezet worden om, op basis van de inhoud van de documenten of objecten, deze automatisch te verrijken met beschrijvende metadata die collecties beter doorzoekbaar maken. Het kan eveneens toegepast worden om nieuwe content te creëren die afgestemd is op gebruikersbehoeften en -interesses, bijvoorbeeld voor educatieve doeleinden.

Uitdagingen?

Naargelang de beschikbare rekencapaciteit en de aard en omvang van de trainingsdata kan de kwaliteit van de gecreëerde content verschillen. Deze wordt best niet zonder controle gebruikt. Generatieve AI-modellen kunnen een inherente bias hebben die het gevolg is van de gebruikte trainingsdata. Dat kan een vertekening in de gegenereerde content geven. Wanneer de resultaten gebaseerd zijn op auteursrechtelijk beschermd materiaal kan het gebruik van generatieve AI ook inbreuken veroorzaken op het vlak van auteursrecht. Bovendien kunnen zich privacyproblemen voordoen wanneer de modellen getraind worden met gevoelige of niet-geanonimiseerde persoonsgegevens. Een gewaarschuwd mens telt voor twee ...