Digitale transformatie of het belang van data en een collectieve digitale infrastructuur

Auteurs

• Lise Ruts (meemoo - Vlaams instituut voor het archief)
• Rony Vissers (meemoo - Vlaams instituut voor het archief)

Digitale transformatie

Digitale transformatie is het proces waarbij een organisatie het gebruik van digitale technologie adopteert en implementeert met als doel om nieuwe producten, diensten en activiteiten te creëren of bestaande producten, diensten en activiteiten te wijzigen door haar bedrijfsprocessen in een digitale vorm te gieten.

Cultuurbeleid

Om de cultuursector digitaal performanter te maken, voerde Jambon een strategisch beleid rond digitale transformatie. Hij introduceerde het Ontwerpprogramma Digitale Transformatie van de Cultuursector 2025-2029 om de transformatie blijvende aandacht te geven. Het doel ervan is de transformatie te stimuleren en deze meer gewicht te geven in het cultuurbeleid. Het programma richt zich in het bijzonder op collectieve processen die een datagedreven ecosysteem vormgeven, en voorziet daarin een centrale rol voor de kernspelers Cultuurconnect, meemoo en publiq. Alhoewel de contouren voor het cultuurbeleid van de nieuwe Vlaamse regering op het moment van schrijven nog ontbreken, wordt verwacht dat digitale transformatie opnieuw een aandachtspunt zal zijn.

Digitale transformatie in cultuursector

De Vlaamse overheid ziet digitale transformatie als een middel om een bredere en betere of diepere cultuurparticipatie te realiseren. De creatie van een collectief digitaal geheugen dat duurzaam bewaard wordt, gelinkte data en het continu vernieuwen en experimenteren

dragen hieraan bij. Met het oog op de realisatie van de participatie zet het Vlaamse cultuurbeleid in op onder andere open, gestandaardiseerde en beschikbare data. Bovendien streeft het naar een gedeelde collectieve digitale infrastructuur die culturele organisaties ontzorgt bij gemeenschappelijke, ondersteunende activiteiten.

Collectiedata

Voldoende en goede metadata zijn nodig om erfgoed (en andere vormen van cultuur) online vindbaar en bruikbaar te maken voor diverse doelgroepen. De afgelopen jaren hebben verschillende initiatieven van de Vlaamse overheid én de organisaties zelf ingezet op de creatie van die metadata. In de erfgoedsector liep de 'Inhaalbeweging digitale collectiedata', een subsidieprogramma met projectbegeleiding waaraan een grote groep cultureel-erfgoedorganisaties deelgenomen heeft. Kernspeler meemoo zette projecten op waarin op een overkoepelende en grootschalige manier artificiële intelligentie ingezet werd voor de creatie en verrijking van beschrijvende metadata. Omdat metadata over de auteursrechtelijke status van het erfgoed nodig zijn, opdat de datagebruikers weten wat zij met dat erfgoed mogen doen, lanceerde meemoo de Publiekdomeintool. Die helpt organisaties op een semiautomatische wijze te bepalen of hun erfgoed (nog) auteursrechtelijk beschermd is.

Collectieve digitale infrastructuur

Waar mogelijk zetten de Vlaamse overheid en de kernspelers in op collectieve dienstverlening om de kwaliteit van data en bijbehorende processen te verbeteren. Ze zorgen voor kwalitatieve en gestandaardiseerde data, en faciliteren zowel samenwerking als een grotere focus op de kernactiviteiten. Voorbeelden van een dergelijke collectieve aanpak zijn het (EBS)%20vervangt,acht%20migratiegolven%20van%20zes%20maanden. eengemaakt bibliotheeksysteem (EBS) van Cultuurconnect en de erfgoeddatabank van meemoo. Bijna alle Nederlandstalige openbare bibliotheken in Vlaanderen en Brussel gebruiken met het eengemaakt bibliotheeksysteem hetzelfde systeem voor hun dagelijkse werkprocessen. De erfgoeddatabank heeft een gelijkaardige ambitie: zoveel mogelijk erfgoedorganisaties een performante oplossing bieden voor hun collectieregistratie en -beheer. De lancering ervan volgt in de loop van 2025.